Tác dụng của đòn bẩy là gì? Giải đáp những điều cần biết Vật lý 6

Ghi chú: Tài liệu trích dẫn

Trong số các loại máy cơ đơn giản, đòn bẩy được coi là loại máy cơ đem đến nhiều lợi ích thực tế. Đòn bẩy giúp cho việc nâng vật trở lên dễ dàng hơn. Đôi khi có thể nâng nhiều vật có trọng lượng lớn hơn. Tuy nhiên, điều này có thực sự đúng hay không? Chúng ta cần phải tìm hiểu chi tiết về đòn bẩy và tác dụng của đòn bẩy để có thể nói lên điều này. Bài viết ngày hôm nay, chúng ta hãy cùng nhau lý giải về chủ đề này nhé!

Đòn bẩy là gì?

Nếu các em đã tìm hiểu qua ở bài viết trước, chắc hẳn các em đã có những hình dung chung về đòn bẩy. Đây là một trong số các loại máy cơ đơn giản được sử dụng trong cuộc sống hiện nay. Đòn bẩy là một vật rắn được con người sử dụng làm điểm tựa. Thông qua đó để giảm bớt sự độ lớn của lực khi nâng hoặc di chuyển vị trí của vật nặng. Đòn bẩy có cấu tạo vô cùng đơn giản bao gồm một thanh cứng và một điểm tựa. Tác dụng của đòn bẩy đem lại rất nhiều lợi ích cho con người.

Mô hình đòn bẩy

Tuy nhiên, không phải ai trong số chúng ta cũng có thể hiểu hết về loại máy cơ đơn giản này. Trong cuộc sống, có thể các em bắt gặp rất nhiều loại đòn bẩy với hình dáng khác nhau. Tại các công trình xây dựng, thi công lắp đặt người ta cũng sử dụng để di chuyển vật rất nhiều. Hình dáng và cấu tạo của đòn bẩy có thể thay đổi cầu kỳ hơn, chắc chắn hơn. Sự thay đổi về hình dáng cấu tạo có thể tăng thêm tác dụng của đòn bẩy.

Phân tích lực của đòn bẩy

Giống như lời nhà bác học Archimedes đã từng nói: “Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi có thể nâng cả thế giới.” Việc sử dụng loại máy cơ đơn giản này để nâng vật thật sự đem đến tác dụng tốt. Tác dụng của đòn bẩy mà chúng ta dễ dàng nhận ra nhất đó chính là giảm bớt lực nâng khi nâng vật. Nếu chúng ta nâng vật lên theo phương thẳng đứng, chúng ta sẽ phải bỏ ra một lực nâng F bằng P – trọng lượng của vật. Tuy nhiên, khi sử dụng đòn bẩy lực F nâng thực tế sẽ nhỏ hơn P của vật.

Tìm hiểu thêm về mặt phẳng nghiêng

Cấu tạo của đòn bẩy

Tìm hiểu về cấu tạo và tác dụng lực của đòn bẩy, các em sẽ dễ dàng vận dụng vào thực tế hơn. Đòn bẩy là một loại máy cơ đơn giản, nên cấu tạo của đòn bẩy cũng vô cùng dễ hiểu. Chúng ta cần chuẩn bị một cần cẩu vật hoặc mặt phẳng cứng như tấm ván để nâng vật. Điểm tựa cho đòn bẩy thường được lựa chọn là vật cứng, đủ để chịu lực tác dụng khi nâng vật. Tác dụng của đòn bẩy có lớn hay không phụ thuộc rất nhiều vào cách chúng ta lựa chọn điểm tựa.

Ứng dụng của máy cơ đơn giản

Cấu tạo chung, phổ biến nhất của đòn bẩy sẽ gồm:

Điểm tựa O

Điểm tác dụng cần nâng của lực F1 tại O1

Điểm tác dụng cần nâng của lực F2 tại O2

Nếu: OO2 > OO1 thì F2 < F1

Thông thường, điểm tựa O sẽ được đặt cùng một thanh cứng để nâng vật dễ dàng hơn. Đó cũng chính là lý do vì sao chúng ta cần phải chọn điểm tựa chắc chắn. Nếu không trong quá trình nâng vật có thể xảy ra sự cố. Tốt nhất điểm tựa của đòn bẩy nên được cố định. Điểm tựa có thể có trục xoay để thay đổi hướng nâng lên các vị trí khác dễ dàng hơn. Tuy nhiên, khi cố định vị trí của điểm tựa xong xuôi. Người thực hiện nâng đồ vật cũng sẽ trở nên dễ dàng. Lực nâng khi chúng ta tác dụng lên đòn bẩy sẽ được dồn vào cần nâng. Sau đó cộng lực với điểm tựa để giúp nâng vật lên dễ dàng hơn.

Sử dụng đòn bẩy trong cuộc sống hàng ngày

Tác dụng của đòn bẩy trong cuộc sống hằng ngày có nhiều ứng dụng thực tế. Các em cũng có thể tự làm cho mình một chiếc đòn bẩy cơ bản để sử dụng hằng ngày trong việc nâng vật. Trên lớp, các em cũng sẽ được thực hiện những thí nghiệm về đòn bẩy. Các em có thể tìm hiểu kỹ hơn về cấu tạo khi thực hiện trong thực tế.

Các loại đòn bẩy thông dụng

Có 3 loại đòn bẩy cơ bản thông dụng được sử dụng nhiều hiện nay. Các em nên nắm rõ đặc điểm của các loại đòn bẩy để sử dụng trong từng tình huống. Để việc tìm hiểu đơn giản hơn, các em cần nhớ các kí hiệu sau đây:

Điểm tựa O

Vật cần nâng R

Lực tác động – ký hiệu là AF.

Khoảng cách giữa O và R gọi là a; khoảng cách giữa O và AF gọi là b

Loại 1: Điểm tựa ở giữa vật cần nâng và lực tác động

Đây là loại đòn bẩy được giới thiệu nhiều trong sách giáo khoa cũng như thực hiện trên lớp của các em. Điểm tựa của đòn bẩy được sắp xếp ở vị trí chính giữa so với hai điểm vật cần nâng R và lực tác động AF. Khi vị trí điểm O ở chính giữa thì nguyên lý hoạt động của đòn bẩy cũng sẽ thay đổi.

Cách đặt điểm tựa và nguyên lý hoạt động của đòn bẩy loại này như sau: Trong trường hợp khoảng cách b càng lớn. Lực tác động nâng R khi nâng vật thực tế sẽ nhỏ hơn. Tuy nhiên, điều đó sẽ khiến R di chuyển chậm hơn. Nếu ta đặt O lại gần AF để b nhỏ thì lực AF sẽ phải lớn hơn và R cũng sẽ di chuyển nhanh hơn trường hợp 1.

Tác dụng của đòn bẩy

Loại 2: Vật cần nâng ở giữa lực tác động và điểm tựa

Loại đòn bẩy này có đặc điểm khác hơn so với loại 1. Vật cần nâng lúc này được đặt ở giữa. Điểm tựa O sẽ được lựa chọn ở vị trí khác. Lúc này, trong mọi trường hợp, ta sẽ thấy a luôn nhỏ hơn b. Vì thế mà loại đòn bẩy này có thể nâng được nhiều vật nặng nhưng có nhược điểm là tốc độ sẽ chậm.

Ví dụ tiêu biểu nhất cho đòn bẩy loại 2 đó là xe đẩy cút kít thường được dùng trong xây dựng. Đây cũng chính là những ví dụ thực tế trong cuộc sống mà chúng ta hay gặp. Đôi khi chúng ta không hề nghĩ đây là một ví dụ ứng dụng của đòn bẩy. Tác dụng của đòn bẩy đem đến rất nhiều lợi ích trong hoạt động của con người.

Loại 3: Lực tác động ở giữa vật nâng và điểm tựa

Lúc này lực AF sẽ được đặt ở giữa. Vật nâng R và điểm tựa O được đặt ở hai bên. Với loại đòn bẩy này, a sẽ lớn hơn b. Vì thế nó có ưu điểm là giúp dịch chuyển vật cần nâng nhanh và dễ dàng hơn. Tuy nhiên, nhược điểm là bạn sẽ phải dùng nhiều sức hơn. Trong thực tế sẽ ít có trường hợp nào sử dụng loại đòn bẩy này. Tuy nhiên trong các bài tập về phân tích lực trên lớp. Các em sẽ được biết đến trường hợp này. Đôi khi, các em sẽ phải làm bài tập di chuyển vị trí của điểm tựa để đem đến tác dụng của đòn bẩy tốt nhất.

Tìm hiểu thêm về ròng rọc cố định

Cách học tập vật lý tốt

Hiểu được các loại đòn bẩy, phân tích lực tác động chính xác. Các em sẽ làm bài tập nhanh chóng và chính xác. Các em nên ghi chép lại những kiến thức này để có thể sử dụng. Tác dụng của đòn bẩy không chỉ làm giảm bớt lực tác động để nâng vật. Mà đôi khi còn đòn bẩy còn đem đến tác dụng di chuyển đến vị trí khác nhanh hơn, dễ dàng hơn.

Có thể nói, đòn bẩy chính là loại máy cơ đơn giản được sử dụng nhiều nhất trong cuộc sống hiện nay. Tác dụng của đòn bẩy đem lại nhiều ứng dụng trong thực tế. Đây chính là những kiến thức về chủ đề này chúng tôi đem đến cho các em. Hy vọng những thông tin này có thể giúp ích cho em trong việc học tập và cuộc sống hằng ngày. Cảm ơn các em đã đón đọc bài viết. Những bài viết mới về vật lý vẫn đang được đăng tải trên trang chủ. Các em hãy đón xem những bài viết mới nhất nhé!

Đọc thêm các bài viết khác có cùng chủ đề

Vật lý 6: Tìm hiểu về kết quả tác dụng của lực?

Vật lý 6: Tìm hiểu về hai lực cân b