Bằng cách nào loài chim biết thời điểm di trú?
Từ khóa tìm kiếm: Hãy Trả Lời Em Tại Sao? – Tập 2 – Arkady Leokum
Sự di trú của nhiều giống chim đã làm cho những người cổ xưa phải ngạc nhiên. Từ trước Công nguyên cả ngàn năm, Homer đã nói đến sự kiện này rồi. Rồi các triết gia Hy Lạp như Aristotle cũng đã nghiên cứu vấn đề này. Vậy mà, mấy ngàn năm sau với kỹ thuật tân kỳ mà người ta vẫn chưa trả lời được một cách đầy đủ mọi thắc mắc liên quan đến hiện tượng hấp dẫn này.
Thế nào là di trú? Là vào mùa thu chim từ phương bắc bay về phương nam, vào mùa xuân, chim di chuyển theo hướng ngước lại. Cũng còn có nghĩa là chim di chuyển từ vùng thấp đến vùng cao, từ nội địa ra bờ biển và ngược lại. Tại sao chim lại phải di trú như thế để làm gì? Tại vì chúng phải đi đến vùng khí hậu ấm áp hơn, vì chúng không chịu nổi điều kiện mùa đông khắc nghiệt. Vì chúng quen ăn một loại côn trùng, thực phẩm nào đó mà vào mùa đông ở phương bắc không có. điều kỳ cục là không phải chỉ vì nhiệt độ mà khiến cho hầu hết chim phương bắc phải di trú. Nếu có đủ thực phẩm thì với nhiệt độ -400C chim yến vẫn sống được kia mà!
Dù bất cứ lý do gì – và như ta biết, nhiều lý do lắm – khiến chim phải di trú thì bằng cách nào chúng biết được khi nào thì phải bay một cuộc hành trình dài dằng dặc như vậy để mà chuẩn bị trước cả tháng? Làm sao no béo và đủ sức để thực hiện cuộc hành trình đó? Ta đã biết, chim di trú mỗi năm đúng vào thời tiết (mùa) đang thay đổi. Cái gì là manh mối chắc chắn nhất không thể sai lầm cho biết thời tiết (mùa) đang thay đổi. Coi vậy mà hóa ra… đơn giản. đó là thời gian của một ngày, tức là độ dài của ngày. Người ta cho rằng chim biết thời kỳ mà ngày trở nên ngắn dần (vào mùa đông) và dài dần (vào mùa xuân). đó chính là cái “đồng hồ báo động” giờ lên đường của loài chim.
Vì mùa sinh nở của loài chim là mùa hè, nên việc di trú cũng có liên quan đến việc sinh nở. Chỉ vì vậy mà chim bay về phương bắc. Một vài tuyến nào đó của chim bắt đầu tiết ra một hóa chất khiến cho chim có “nhu cầu” sinh đẻ. Sự kiện này xảy ra vào mùa xuân. Chim cảm thấy nhu cầu, do đó, quay đầu về phương bắc, nơi mùa hè sắp bắt đầu.
Vậy sự thay đổi “chiều dài” của một ngày và sự biến mất dần của thực phẩm đã thôi thúc chim bay về nơi ấm áp hơn. Bản năng sinh đẻ vào mùa xuân thôi thúc chim quay đầu bay về phương bắc. Có nhiều động lực khác nữa góp phần vào hiện tượng di trú của loài chim mà cho đến ngày nay ta vẫn chưa biết đến. Nhưng hai động lực vừa kể là những động lực chủ yếu.