Có một cách định nghĩa chung nào cho bên phải và bên trái không?

Từ khóa tìm kiếm: Hãy Trả Lời Em Tại Sao? – Tập 12 – Arkady Leokum

Không chỉ có mỗi triết gia Immanuel Kant cảm nhận được chiều sâu bí ẩn của câu hỏi này, mặc dù ngay cả ông cũng sẽ bị bất ngờ bởi câu trả lời cuối cùng. Trong một bài luận ngắn được xuất bản vào năm 1768, Concerning the Ultimate Ground of the Differentiation of Direction in Space (Bàn về nền tảng cuối cùng của việc phân biệt phương hướng trong không gian), Kant đã chỉ ra rằng có đôi điều kì lạ về việc thuận tay trái hay tay phải. Thông thường, khi chúng ta nói hai vật thể là “khác nhau”, ta hàm ý rằng việc đo lường các đặc điểm của chúng sẽ cho các giá trị khác nhau, ví dụ như rộng lớn hơn hay nặng hơn. Do đó việc chứng tỏ hai vật là khác nhau thì khá dễ dàng. Tuy nhiên làm sao chúng ta mô tả sự khác biệt trong việc thuận tay trái hay tay phải? Chúng ta đều biết rằng tay trái là khác tay phải nhưng làm sao bạn giải thích được sự khác biệt này cho một dân tộc xa lạ, những người không thể nhìn thấy chúng? Sự thuận bên trái hay phải rõ ràng là những tính chất cơ bản của vật thể (thật vậy, ngay cả bản thân sự sống cũng phụ thuộc vào tính thuận chiều của DNA và amino acid) cho nên chắc chắn phải có một tiêu chuẩn chung để dựa vào đó chúng ta có thể định nghĩa bên phải và bên trái?

Có một tiêu chuẩn như thế, và nó được chôn dấu trong chính cấu trúc của vũ trụ. Khái niệm mơ hồ về sự tồn tại của nó đã nổi lên lần đầu tiên năm 1918 khi nhà toán học Emmy Noether minh họa một sự liên kết sâu sắc giữa khái niệm toán học về tính đối xứng và các định luật bảo toàn, chẳng hạn như sự bảo toàn năng lượng trong vật lý. Định lý Noether tạo một cầu nối giữa tính chất toán học không thay đổi – ví dụ, sự đối xứng giữ cho mọi vật giống hệt nhau khi nhìn qua một tấm gương – với tính chất vật lý không đổi. Nó cũng cho ta manh mối về nơi có thể tìm thấy một tiêu chuẩn phổ quát cho sự thuận tay. Vì nếu không có một cách tuyệt đối để phân biệt bên trái và phải, vũ trụ của chúng ta sẽ có một sự đối xứng căn bản giữa bên trái và bên phải; và theo định lý Noether, các định luật bảo toàn trong vật lý luôn luôn đúng. Vào giữa những năm 1950, các nhà vật lý đã phát hiện rằng điều này không phải như vậy: các hạt được sinh ra từ một hạt nhân phóng xạ vi phạm vào định luật bảo toàn có liên quan tới sự đối xứng trái phải. Do đó, chúng ta đến được một kết luận khá lạ lùng rằng thực sự có một tiêu chuẩn phổ quát cho bên trái và bên phải nhưng nó chỉ có thể được phát hiện bằng cách nghiên cứu chuyển động của một số hạt nhân nguyên tử nào đó. Và việc Kant có thể sử dụng riêng lý lẽ để hiểu được rằng câu trả lời cho câu hỏi đơn giản này là rất căn bản, chắc chắn là một sự chứng thực cho thiên tài của một nhà triết học.