Phần 18. Bạn còn có thể làm được gì nữa?

Từ khóa tìm kiếm: Người Đức dạy con học các quy tắc – Annette Kast-Zahn

Trong chương này, bạn sẽ biết… ➞ Bạn có thể đi con đường nào nếu bạn chưa thỏa mãn với kế hoạch hành động của mình? ➞ Bạn có thể sử dụng trí tưởng tượng của mình cho việc giải quyết vấn đề một cách sáng tạo như thế nào? ➟ Những giải pháp sáng tạo

BẠN CHƯA THỎA MÃN với việc “giáo dục theo kế hoạch”? Các giải pháp của chính bạn luôn là tốt nhất – nếu chúng dẫn đến thành công.

Một vài tuần trước, tôi đã kể với một người bạn – mẹ của ba đứa con – về nghiên cứu của tôi cho cuốn sách này. Cô ấy hỏi một cách kinh ngạc: “Một cuốn sách về các quy tắc? Giờ mọi người có nhu cầu đó ư? Đối với tôi tất cả chúng thật khôi hài.” Ai sẽ không muốn điều tương tự thế: Chỉ trong trường hợp đặc biệt, bạn mới cần một kế hoạch hành động, một thỏa thuận hoặc một cuốn nhật ký. Bạn thường chỉ làm những gì bạn cho là đúng – và lạ chưa kìa mọi chuyện thật suôn sẻ!

Chương này dành riêng cho tất cả những ai muốn được sáng tạo và cởi mở trong phương pháp dạy con. Giải quyết vấn đề một cách sáng tạo có thể được hiểu là làm điều gì đó bất ngờ, thứ gì đó mà con bạn hiện không ngờ đến. Nhưng không phải thế, đó là con đường tốt nhất để thoát khỏi vòng luẩn quẩn cũ rích và tìm ra một giải pháp mới.

Coi trọng giải pháp của trẻ

ĐÔI KHI CON CÁI khôn ngoan hơn chính chúng ta. Nếu lắng nghe trẻ đúng cách, chúng ta có thể tiếp thu kiến thức có giá trị và học hỏi từ trẻ. ➞ Kiến thức khôn ngoan

Cậu bé Marc 4 tuổi đã nhìn thấu một cách chính xác: “Khi mẹ nói điều gì đó với cháu, cháu không cần phải nghe. Dù sao thì cháu cũng chẳng quan tâm. Nhưng cô trông trẻ mà nói thì cháu nghe ngay!”

Khi Marc kể với tôi chuyện này, mẹ cậu ngồi bên cạnh vô cùng choáng váng. Việc anh chàng nhỏ bé “nhìn thấu” bà khiến bà phải suy nghĩ. Đó là động lực tốt nhất khiến bà phải luyện tập nói chuyện rõ ràng, và có hành động đi kèm với lời nói. Ngay sau đó, Marc đã nhận ra chính xác khi nào mẹ cậu cho việc gì là “thật”.

Mẹ của Dani 8 tuổi cũng có một trải nghiệm tương tự. Bà thường đặt yêu cầu “Nếu – thì” nhưng thường không để hậu quả xảy ra.

Dani cuối cùng có thể xem ti-vi, chơi máy tính, thức khuya – mặc dù trước đây, cô bé thực sự phải đáp ứng nghĩa vụ đã thỏa thuận của mình. Thông qua trao đổi, hứa hẹn và thảo luận, cô bé đã thuyết phục được mẹ thay đổi ý định. Giữa họ có căng thẳng, đôi khi còn leo thang dữ dội. “Tại sao mẹ luôn thông báo bất cứ điều gì có thể xảy ra thế? Mẹ làm thế chỉ để làm phiền con. Mẹ không bao giờ quan tâm xem con có thực sự làm không. Những gì mẹ nói chẳng bao giờ xảy ra cả.”

Câu này đã chạm đến trái tim mẹ Dani. “Con gái tôi không tôn trọng tôi” – bà đã rõ điều này, và bà cũng biết rằng nó liên quan đến hành vi mâu thuẫn của mình. Nhưng kết luận của con gái khiến bà rất ngạc nhiên. Người mẹ đã sợ không được Dani yêu quý: “Khi tôi bắt cháu nghe lời, cháu không còn yêu tôi nữa.” Bây giờ bà biết rằng với con gái mình mọi việc hoàn toàn khác: Dani cảm thấy mẹ không quan tâm đến hành vi của cô. Cô bé cảm thấy mình không được coi trọng vì mẹ không rõ ràng và chắc chắn với cô.

Tất nhiên mẹ Dani không thể thay đổi hoàn toàn chỉ trong một ngày. Nhưng trước khi công bố hình phạt, giờ bà đã cân nhắc một chút xem mình có thể tiến hành được không. Nếu Dani phản đối kịch liệt, mẹ cô nói: “Mẹ phải yêu cầu con tuân thủ quy tắc, ngay cả khi con không thích. Mẹ không quan tâm con làm gì. Con rất quan trọng với mẹ. Vì thế, mẹ sẽ đeo đuổi đến cùng.” ➞ Sự quan tâm bất ngờ

Từ Christoph con trai của tôi, tôi đã học được cách có thể chấm dứt bất chợt một cuộc tranh cãi kịch liệt.

Con gái tôi là Catherine 2 tuổi và con trai tôi là Christoph 4 tuổi. Tôi đã có một vài ngày ở riêng cùng hai cháu trong một căn hộ nghỉ dưỡng. Vào buổi tối chúng có hơi náo loạn một chút: Tôi phải nấu ăn còn bọn trẻ thì đã mệt và cáu kỉnh.

Vào một buổi tối, sự việc lại căng thẳng hơn. Christoph đã nổi giận và quấy rầy em gái mình. Tôi chiến đấu với căn bếp chật chội và đã không thể hành động đúng mà chỉ mắng mỏ – tất nhiên là mọi chuyện không theo ý tôi.

Chuyện là thế này: con trai tôi xé gối ôm của em gái và ném nó ra khỏi phòng. Nó rơi vào trong bồn rửa đầy nước nóng. Cô em gái khóc thét lên. Tôi đã nổi đóa, túm lấy con trai tôi, mắng nó, hỏi tại sao và trách móc cháu té tát, đe dọa cháu những hậu quả vô nghĩa.

Con trai tôi đã làm một việc hoàn toàn kinh ngạc: cháu nhìn lên khuôn mặt giận dữ của tôi, giơ cánh tay nhỏ của mình lên và di ngón trỏ nhẹ nhàng qua nếp nhăn cau mày của tôi. Rất bình tĩnh, cháu nói: “Mẹ”. Đột nhiên tôi như bừng tỉnh. Cơn giận của tôi đã biến mất. Tôi cảm thấy một cơn giận không thể kìm nén rất nực cười. Con trai tôi đã khiến tôi bình tĩnh và đưa tình hình trở lại ban đầu.

Bạn đã từng thử phương pháp này với con bạn chưa? Nếu trẻ đang thất vọng hay tức giận và cư xử không phù hợp, bạn đã bao giờ ôm lấy trẻ một cách dịu dàng, xoa đầu và gọi tên trẻ một cách trìu mến chưa? Không phải lúc nào bạn cũng làm được như thế. Nhưng chuyện này cũng đáng thử sức đấy.

Hành động bất ngờ

BẠN HÃY TƯỞNG TƯỢNG rằng trẻ đã làm phiền bạn trong một thời gian dài với một thói quen nhất định. Tất cả nỗ lực của bạn để thay đổi điều đó đều thất bại. Bạn đang mắc kẹt giữa cuộc chiến cho sự tập trung và có vẻ trẻ đang ngồi trên đòn bẩy dài. Bạn luôn bị kích động. Bây giờ, bạn có thể áp dụng có hệ thống các lời khuyên từ Chương ba – nhưng bạn cũng có thể làm khác đi.

Hãy hỏi thử xem chính xác thì con bạn muốn làm bạn tức giận đến mức nào! Sau đó, bạn có thể kiểm soát được bản thân, và con bạn nhớ lại: hành động khiêu khích không còn tác dụng nữa. Như vậy, bạn sẽ là người xác định quy tắc trò chơi chứ không phải trẻ. ➞ Ai có thể làm tốt hơn

Bạn nổi giận vì cách ăn uống hàng ngày của con? Hình mẫu tốt của bạn không có tác dụng? Sau đó tình thế đã đảo ngược một lần hoặc vài lần trong tuần và bạn đề nghị: “Buổi trưa hôm nay chúng ta thi húp đi. Ai húp súp kêu to nhất thì chiến thắng.”

Con bạn có phải là một “đứa trẻ hiếu động” không? Bạn hãy khiến trẻ chơi các trò chơi vận động lăn lộn. Bạn có thể nói: “Giờ chúng ta muốn xem xem con có thể lăn lộn liên tục năm phút không. Mẹ sẽ tính thời gian đấy.”

Đôi khi trẻ dẫm chân hoặc đánh bạn không? Đó không phải là hành vi hung hăng, mà là hành vi đòi được chơi. Bạn hãy nói rằng: “Con muốn chơi cùng mẹ trò dẫm-đánh à? Ồ được thôi. Con đã bắt đầu thì bây giờ đến lượt mẹ. Vì vậy, giờ lại đến lượt của con.”

Trẻ nổi giận khi bị thua? Nhưng thua là một phần của cuộc sống, và trẻ cần phải được học. Hãy đề nghị trẻ: “Ai thua ở trò chơi tiếp theo là người chiến thắng.” Hoặc bạn hãy chơi một trò cá cược: “Ai tức giận nhất khi thua là người chiến thắng.” ngược lại: “Ai có thể thua một cách hòa bình nhất sẽ giành chiến thắng.” Trẻ sẽ bị nhầm lẫn bởi trẻ thực sự không biết bây giờ đâu là thắng, đâu là thua. Nhưng mục đích chính là trẻ học được rằng việc bạn và trẻ chơi cùng nhau mới là điều quan trọng, chứ không phải ai là người chiến thắng.

Các đề xuất có chút kỳ lạ ngay từ đầu này cũng có điểm chung:

Bạn khiến trẻ ngạc nhiên. Trẻ sẽ chú ý rằng các quy tắc cũ không còn áp dụng cùng một lúc nữa.

Bạn đánh giá cao hành vi nổi bật của con một cách vui vẻ hơn là kết quả. Có lẽ thậm chí bạn còn ganh đua với trẻ. Từ đó, trẻ như nhận được một luồng ánh sáng mới – và không còn là một phương tiện để tích lũy điểm với bạn trong cuộc đấu tranh giành quyền lực nữa.

Sự hài hước đặc biệt quan trọng trong hoạt động này. Nhưng hãy chỉ hài hước khi tâm trạng bạn đang tốt. Nếu không thì nó có thể dễ biến thành sự mỉa mai đầy sâu cay. ➞ Mở ra một hiện trường mới

Nhiều trẻ em cùng chơi với nhau luôn dễ xảy ra va chạm. Một đứa trẻ bị đẩy, đánh hoặc kéo tóc, sau đó chúng sẽ hét. Nếu biết ai là “nạn nhân” và ai là “thủ phạm”, bạn hãy làm như sau: Bạn nói thật nhanh với trẻ và đặt ra một thời gian cách ly. Nếu thời gian cách ly diễn ra trong cùng một phòng, bạn hãy để ý đến “thủ phạm” càng ít càng tốt. Để làm điều này, bạn hãy hướng toàn bộ sự chú ý của bạn sang “nạn nhân”: bạn an ủi, vuốt ve, thổi thổi chỗ đau, ôm trẻ trong vòng tay của mình, rủ trẻ cùng chơi trò chơi.

Chỉ khi “nạn nhân” đã hoàn toàn bình tĩnh, đứa trẻ kia mới được phép tiếp tục chơi cùng. Qua đó, vai “thủ phạm” tương đối kém hấp dẫn trong thời gian dài. Tuy nhiên, bạn không được quá chú ý đến “nạn nhân”.

Trong một nhóm trẻ, chẳng hạn như trong trường mẫu giáo cũng tương tự như vậy. Thường thường, đứa trẻ “quậy phá” (đánh bạn khác, không ngồi yên, lớn tiếng…) ngồi trong lòng giáo viên hoặc được chọn trò chơi hoặc truyện tranh, để trẻ giữ “yên lặng”. Ngược lại thì thế nào? Ngay khi một đứa trẻ trong nhóm có hành vi đáng chú ý, những đứa trẻ khác sẽ được cho thực hiện một hoạt động đặc biệt thú vị: đọc một cuốn truyện tranh mới, chơi trò nhập vai hay một trò thủ công tuyệt vời. Một khi đứa trẻ dừng hành vi đáng chú ý của mình, tất nhiên trẻ có thể cùng tham gia. Cách tiếp cận này cũng phù hợp cho xung đột giữa anh chị em trong gia đình.