Phương trình quy về phương trình bậc nhất bậc hai – Học Toán 9

Ghi chú: Tài liệu trích dẫn

Phương trình quy về phương trình bậc nhất bậc hai là phần kiến thức các em sẽ được học ở lớp 9. Đây là nội dung khá quan trọng để có thể làm các bài tập tiếp theo. Vậy nên, việc hệ thống lại là điều cực kỳ cần thiết. Cùng Vietlearn ôn lại các lý thuyết bài 7 phương trình quy về phương trình bậc hai và tìm hiểu về một số dạng bài tập có liên quan trong bài viết sau.

Phương trình quy về phương trình bậc nhất bậc hai

Phương trình bậc nhất

Cách giải và biện luận phương trình bậc nhất dạng ax + b = 0 (1) được thực hiện như sau:

a ≠ 0: (1) có nghiệm duy nhất

a = 0; b ≠ 0 (1) vô nghiệm.

a = 0; b = 0: (1) nghiệm đúng với mọi x∈R.

Khi a ≠ 0 phương trình ax + b = 0 được gọi là phương trình bậc nhất một ẩn.

Phương trình bậc hai

Phương trình bậc hai một ẩn ax2 + bx + c = 0 (a ≠ 0) (2)

Δ = b2 − 4ac được gọi là biệt thức của phương trình (2).

  • Δ > 0 thì (2) có 2 nghiệm phân biệt
  • Δ = 0 thì (2) có nghiệm kép
  • Δ < 0 thì (2) vô nghiệm.

Định lí Vi–ét

Nếu phương trình bậc hai ax2 + bx + c = 0 (a ≠ 0) có hai nghiệm x1, x2 thì

Ngược lại, nếu hai số u và v có tổng u + v = S và tích u.v = P thì u và v là các nghiệm của phương trình x2 – Sx + P = 0.

Các dạng bài tập phương trình quy về phương trình bậc hai lớp 9

Các dạng bài tập về phương trình quy về phương trình bậc nhất bậc hai thường gặp như sau:

Phương trình trùng phương

Định nghĩa: Phương trình trùng phương là phương trình có dạng:

ax4 + bx2 + c = 0 (a ≠ 0)

Cách giải:

Giải phương trình trùng phương ax4 + bx2 + c = 0 (a ≠ 0)

  • Đặt x2 = t, t ≥ 0
  • Giải phương trình at2 + bt + c = 0
  • Với mỗi giá trị tìm được của t (thỏa mãn t ≥ 0), lại giải phương trình x2 = t.

Phương trình chứa ẩn ở mẫu thức

Phương trình quy về bậc nhất bậc hai chứa ẩn ở mẫu thức khi giải ta làm như sau:

Bước 1: Tìm điều kiện xác định của phương trình.

Bước 2: Quy đồng mẫu thức hai vế rồi khử mẫu thức.

Bước 3: Giải phương trình vừa nhận được.

Bước 4: Trong các giá trị tìm được của ẩn, loại các giá trị không thỏa mãn điều kiện xác định, các giá trị thỏa mãn điều kiện xác định là nghiệm của phương trình đã cho.

Có nhiều dạng bài về phương trình quy về phương trình bậc hai

Phương trình chứa ẩn trong dấu giá trị tuyệt đối

Phương trình quy về phương trình bậc hai lớp 9 chứa ẩn trong dấu giá trị tuyệt đối cách giải là dùng định nghĩa của giá trị tuyệt đối hoặc bình phương hai vế để khử dấu giá trị tuyệt đối.

Ví dụ 1. Giải phương trình |x – 3| = 2x + 1. (3)

Cách giải:

Cách 1

a) Nếu x ≥ 3 thì phương trình (3) trở thành x – 3 = 2x + 1. Từ đó x = –4.

Giá trị x = –4 không thỏa mãn điều kiện x ≥ 3 nên bị loại.

b) Nếu x < 3 thì phương trình (3) trở thành –x + 3 = 2x + 1. Từ đó

Giá trị này thỏa mãn điều kiện x < 3 nên là nghiệm.

Kết luận. Vậy nghiệm của phương trình là x = 23

Cách 2.

Bình phương hai vế của phương trình (3) ta đưa tới phương trình hệ quả

(3) => (x – 3)2 = (2x + 1)2

=> x2 – 6x + 9 = 4×2 + 4x + 1

=> 3×2 + 10x – 8 = 0.

Phương trình cuối có hai nghiệm là x = –4 và

Thử lại ta thấy phương trình (3) chỉ có nghiệm là

Phương trình chứa ẩn dưới dấu căn

Để giải các phương trình quy về phương trình bậc nhất bậc hai có chứa ẩn dưới dấu căn bậc hai, ta thường bình phương hai vế để đưa về một phương trình hệ quả không chứa ẩn dưới dấu căn.

Ví dụ 2. Giải phương trình = x – 2 (4).

Cách giải

Điều kiện của phương trình (4) là

Bình phương hai vế của phương trình (4) ta đưa tới phương trình hệ quả

(4) => 2x – 3 = x2 – 4x + 4

=> x2 – 6x + 7 = 0.

Phương trình cuối có hai nghiệm là x = 3 + √2 và x = 3 – √2 . Cả hai giá trị này đều thỏa mãn điều kiện của phương trình (4), nhưng khi thay vào phương trình (4) thì giá trị x = 3 – √2 bị loại (vế trái dương còn vế phải âm), còn giá trị x= 3 + √2 là nghiệm (hai vế cùng bằng √2 + 1).

Kết luận. Vậy nghiệm của phương trình (4) là x= 3 + √2.

Giải phương trình quy về phương trình bậc hai chứa ẩn ở mẫu thức

Để giải phương trình quy về phương trình bậc hai chứa ẩn ở mẫu thức, ta có các bước giải như sau:

Bước 1. Tìm điều kiện xác định của ẩn của phương trình.

Bước 2. Quy đồng mẫu thức hai vế rồi khử mẫu.

Bước 3. Giải phương trình vừa nhận được ở bước 2.

Bước 4. So sánh các nghiệm tìm được ở bước 3 với điều kiện xác định và kết luận.

Phương trình đưa về dạng phương trình tích

Bước 1. Phân tích vế trái thành nhân tử, vế phải bằng 0.

Bước 2. Xét từng nhân tử bằng 0 để tìm nghiệm.

Giải phương trình bằng cách đặt ẩn phụ

Bước 1. Tìm điều kiện xác định (nếu có)

Bước 2. Đặt ẩn phụ và giải phương trình theo ẩn mới

Bước 3. Tìm nghiệm ban đầu và so sánh với điều kiện xác định ở bước 1 để kết luận nghiệm.

Giải phương trình chứa căn thức

Bước 1: Điều kiện xác định

Bước 2: Làm mất dấu căn bằng cách đặt ẩn phụ hoặc lũy thừa hai vế sau đó giải phương trình.

Bước 3: So sánh điều kiện và kết luận nghiệm.

Một số dạng khác

Ta có thể dùng hằng đẳng thức, thêm bớt hạng tử, hoặc đánh giá hai vế… để giải phương trình.

Tìm hiểu thêm các kiến thức môn Toán tại Vietlearn.vn

Các dạng bài tập phương trình quy về phương trình bậc hai rất đa dạng. Để các em có thể làm quen với các dạng bài tập này tốt hơn, hãy tìm hiểu thêm tại địa chỉ Vietlearn.org/.

Hệ thức vi-ét và ứng dụng

Giải phương trình bằng phương pháp thế – Cẩm nang ôn luyện

Hệ hai phương trình bậ